ROHIPEHE : NATEA MONTILLIER TETUANUI (VĀHINE) ’OHIPA : ‘IHIN ŪNA’A, ‘IHI REO (ETHNOLOGUE, LINGUISTE)
Teie te tahi nau rā’au e tupu nei nā ni’a i nā ‘e’a to’o piti nō ‘Ōpūnohu i Mo’orea- Te ara-tupuna ‘e Te ‘e’a nō te ‘āro’a Pu’uroa - i fāna’o i te tahi mau paruai fa’a’ite’itera’a i tō rātou fa’a’ohipara’a i roto i te orara’a ā te Mā’ohi, i te mātāmua iho ā rā...
Mara, ‘aha-tea, ‘aha-uri, Neonauclea forsteri, arbre, tree, IND
E tumu rahi teie, e rā’au pa’ari roa, e mea teatea te ro’a ō te ‘aha-tea (rau ri’i) e e mea uri te ro’a ō te ‘aha-uri (rau rahi). E rā’au ē auhia e te feiā nana’o, ‘aita ‘oia e pē-hā-noa i te miti. E fa’a-ti’a-hia ‘oia ei pou uāhu. I te tahi taime e taraihia ei va’a, teie rā e mea toiaha roa. E ua’a te mara i te ‘ava’e tiunu e tiurai.
Metua-pū-a’a, Phymatosorus grossus fougère, Musk fern, POL
E tumu rahi teie, e rā’au pa’ari roa, e mea teatea te ro’a ō te ‘aha-tea (rau ri’i) e e mea uri te ro’a ō te ‘aha-uri (rau rahi). E rā’au ē auhia e te feiā nana’o, ‘aita ‘oia e pē-hā-noa i te miti. E fa’a-ti’a-hia ‘oia ei pou uāhu. I te tahi taime e taraihia ei va’a, teie rā e mea toiaha roa. E ua’a te mara i te ‘ava’e tiunu e tiurai.
Miri, Ocimum basilicum basilic commun, Sweet basil, MOD
E no’ano’a ravehia e te autahu’a miri i terā rā tau nō te miri i te tino pohe ; e no’ano’a ato’a i teie mahana nō te hei upo’o e te tāhei ‘arapo’a ; e tunu-ato’a-hia nō te fa’a- no’ano’a i te mā’a.
E fa’ahopu te tamari’i i te pape ha’api- hapiha e nehenehe ato’a e inu i te tī. E fa’a’ohipahia ei pāruru i te pae fare ‘eiaha te manumanu e haere mai i ni’a i te mā’a tanu. E tatahi o na i te ra’o.
IND = indigène ; POL = introduction polynésienne ;
MOD = introduction moderne
- Te tahi mau fa’a’ohipara’a nō te mara, metua-pū-a’a e te miri (Hiro’a n° 159 - Janvier 2021) (à télécharger)